Dialectical Method In Ali Shariati: Human, Society And Philosophy Of History

İranlı aydın Ali Şeriati, çözümlemeye çalıştığı meselelerin büyük bir kısmında diyalektik yaklaşımı esas almıştır. Şeriati’ye dair yapılmış çalışmalara bakıldığında onun anlayışını doğrudan ele alan çalışmaların olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışma, literatürdeki eksikliği gidermeye yönelik katkıda bulunmak amacıyla Şeriati’nin anlayışına odaklanmaktadır. Metinde öncelikle yöntemin ne olduğu ve özellikle anlayışı üzerinde etkisi olmuş başlıca düşünürlerin (Hegel, Marks, Sartre, Gurvitch vs.) diyalektiği nasıl aldıkları incelenmiştir. Ardından toplum felsefesinde öne çıkan üç temel konu olan insan, tarih felsefesinin açıdan alındığı irdelenmiştir. Onun tasavvurunda ilişkinin en somut halini gözler önüne sermektedir. Zira birbirine zıt Allah’ın ruhu ile balçığın sentezidir. Ayrıca ona göre insan sadece ontolojik değil, yapıp ettikleri, ürettikleri kuruduğu ilişkiler itibariyle de özelliğe sahiptir. Şeriati toplumsal yapı bağlamında da sosyal teorideki tartışmalara katılarak Marksçı Weberci yaklaşımlara karşı eleştirel yaklaşımlar ortaya koymuş özgün değerlendirmelerde bulunmuştur. Tarih felsefesi ise diyalektiği, geçmişi geleceği tasvir eden düşünsel yorumsal yöntem olarak kullanmıştır. Bu anlamda tarihin şekillendiğini tamamlanacağını etmiştir. Ancak Habilci Kabilci kutup temelinde kurguladığı felsefesinin, gerçeklikten insani pratikten aşırı uzaklaşarak ütopik yöne kaymış olması nedeniyle ilişkiden ziyade düalizme dayandığını söylemek mümkündür. Sonuç yaptığı analizlerin bazılarını (kısmen insanla değişmeyle ilgili) kıymetli, ancak felsefesine “olması gereken”e olanlarının dışı belirtilebilir.